DZIAŁALNOŚĆ POLITYCZNA

DZIAŁALNOŚĆ POLITYCZNA IGNACEGO PADEREWSKEGO

Ignacy Jan Paderewski rozpoczął swoją działalność polityczną podczas I Wojny Światowej. Po wyjeździe do Francji nawiązał kontakty z Dmowskim i Piłsudskim, stając się jednocześnie jedną z ważniejszych postaci w świecie polityki – nie bez znaczenia pozostawała jego ogromna popularność jaką osiągnął koncertując niemal na całym świecie. Stało się to mocnym punktem zaczepienia dla działalności niepodległościowej i patriotycznej. Pomagał w prowadzeniu utworzonego w 1915 roku przez Henryka Sienkiewicza Generalnego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce i wykorzystywał swoją sławę oraz szerokie kontakty w celu pozyskiwania funduszy na jego działalność. Swoje zasługi w ramach filantropii miała też druga żona pianisty, Helena z Rosenów, primo voto Górska – jako inicjatorka powołania Polskiego Białego Krzyża i od 1919 roku przewodnicząca jego Rady Naczelnej organizowała pomoc medyczną i materialną dla polskich żołnierzy a także angażowała się w pozyskiwanie funduszy dla Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. W latach 1917-1919 artysta stał się członkiem Polskiego Komitetu Narodowego w Paryżu i jednocześnie jego reprezentantem w Stanach Zjednoczonych. Dawał koncerty charytatywne, zorganizował ponad 300 spotkań, na których agitował wśród Amerykanów na rzecz polskiej sprawy, przekonując do wsparcia ekonomicznego, utworzenia polskiej armii we Francji i uznania prawa Polaków do niepodległości – w wyniku jego działań do Armii Polskiej we Francji zgłosiło się blisko 30 tysięcy amerykańskich ochotników. Tam też udało mu się pozyskać wielkiego sojusznika polskiej sprawy – prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona. Polski muzyk przekonywał go, że warto wspomóc Polskę w jej dążeniach do niepodległości oraz przyznania jej Prus Wschodnich i Gdańska, na co usłyszał odpowiedź: „Mój drogi Paderewski, mogę zapewnić Pana, że Polska zmartwychwstanie i będzie znów istnieć”. Wilson dotrzymał słowa i w swoim orędziu zawarł punkt dotyczący odbudowy niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza. Także w swojej przemowie przed Kongresem wypowiedział słowa: „Uznaję za oczywiste, że mężowie stanu wszędzie na świecie zgodni są, że powinna istnieć zjednoczona, niepodległa i autonomiczna Polska”. Sławny muzyk przyczynił się również do przyjęcia przez Wielką Brytanię, Francję i Włochy deklaracji, w której uznawały powstanie zjednoczonej i wolnej Polski za warunek trwałego pokoju w Europie.
Po powrocie do kraju odpowiedzialność rządu Paderewskiego była ogromna, a zadania przed nim stojące stanowiły wyzwanie – po 123 latach zaborów należało zbudować Polskę od nowa: m.in. stworzyć i egzekwować prawo, zwalczać bezrobocie, powołać banki, urzędy, opiekę społeczną, wprowadzić obowiązek szkolny, stworzyć podstawy finansów państwa, załagodzić etniczne i społeczne konflikty. W kwestii wschodniej granicy państwa premier-pianista sprzyjał Piłsudskiemu i jego koncepcji federacyjnej i wizji współżyjących ze sobą różnych narodowości. Sposób rządzenia Paderewskiego nie ustrzegł się jednak krytyki. Czując, że jego rządy są tylko przejściowe 4 grudnia złożył rezygnację ze stanowiska i choć dwa dni później Piłsudski powierzył mu misję utworzenia nowego rządu, to próby te okazały się nieskuteczne i wobec braku poparcia ze strony innych ugrupowań 9 grudnia złożył ostateczną rezygnację, po czym wyjechał do swojej rezydencji Riond-Bosson na przedmieściach Morges w Szwajcarii, dalej reprezentując kraj za granicą i w Lidze Narodów. Gdy Polska stanęła wobec zagrożenia ze strony Armii Czerwonej, zgłosił premierowi Władysławowi Grabskiemu pełną gotowość oddania się do dyspozycji rządu, stając się przedstawicielem na konferencje międzynarodowe. Działalność polityczną zakończył w 1922, rezygnując ze wszystkich pełnionych funkcji i wracając jednocześnie do muzyki, co amerykańska publiczność przyjęła z wielką radością. W 1924 roku ponownie odwiedził Poznań, co jak się później okazało było ostatnią wizytą artysty w kraju, którego już więcej nie zobaczył. Uniwersytet w Poznaniu nadał mu trzeci w Polsce (po Lwowie i Krakowie) tytuł doktora honoris causa w dziedzinie filozofii, uzyskał również doktorat honorowy na amerykańskich i brytyjskich uczelniach, m.in. Yale, Columbia, Oxford i Cambridge. Rozwój faszyzmu we Włoszech i nazizmu w Niemczech sprowadziły Paderewskiego z politycznej emerytury – jego dom stał się miejscem spotkań i dyskusji polskich polityków na emigracji. Pod koniec lat dwudziestych generał Władysław Sikorski i arcybiskup Józef Teodorowicz wysunęli propozycję kandydatury Paderewskiego na prezydenta RP, co jednak zostało odrzucone przez Stronnictwo Narodowe i PPS.
W 1934 roku zmarła żona pianisty, Helena Paderewska, w tym samym czasie nastroje polityczne zwiastowały wybuch II wojny światowej. Gdy w 1939 roku doszło do niemieckiej i sowieckiej agresji na Polskę, Paderewski był gotów do działania na rzecz ratowania ojczyzny – przyjął propozycję Sikorskiego odnośnie służby w Radzie Narodowej, będącej częścią polskiego rządu na uchodźstwie, początkowo we Francji, później w Anglii i stał się jej prezesem. Wspierał rząd zarówno moralnie jak i finansowo i tak jak w czasach I wojny światowej wysyłał do głów państw memoriały i apelował do świata o pomoc dla Polski. Ponownie zwrócił się o pomoc do Stanów Zjednoczonych, przemawiając do Amerykanów przez najpopularniejsze wówczas medium – radio. Tuż przed opuszczeniem Szwajcarii w jednym ze swoich radiowych przemówień wygłosił słowa: „Poświęciłem życie dla swojej Ojczyzny. Służyłem jej z całego serca i ze wszystkich sił moich, a wiecie, jak bardzo jest ona teraz nieszczęśliwa i jak cierpi. To ona wezwała mnie do służby. W takich okolicznościach nie liczy się ani wiek, ani stan zdrowia, ani ryzyko ciężkiej i długiej podróży”. Pod koniec 1940 roku, pomimo złego stanu zdrowia osobiście pojawił się w Ameryce by walczyć o pomoc dla Europy i Polski. Dzięki temu spowodował uzyskanie przez rząd Sikorskiego kredytów na uzbrojenie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a niemieccy naziści umieścili jego nazwisko na liście wrogów III Rzeszy. Jego przemówienie z 13 kwietnia 1941 roku transmitowane były przez ponad sto rozgłośni Stanów Zjednoczonych i Kanady. Po raz ostatni wygłosił publiczne przemówienie na tydzień przed śmiercią, 22 czerwca 1941 roku w Oak Ridge, na zjeździe Związku Weteranów Armii Polskiej z lat 1917-1920.
Niestety Paderewski nie doczekał końca wojny – zmarł na zapalenie płuc w pokoju Hotelu Buckingham w Nowym Jorku 29 czerwca 1941 roku, przy czym sekcja zwłok wykazała, że od wielu lat zmagał się z rakiem jelita grubego, który ostatecznie dał przerzuty do płuc. Dekretem prezydenta Roosevelta został pochowany na cmentarzu zasłużonych w Arlington niedaleko Waszyngtonu, a jego pogrzeb zgromadził czteroipółtysięczny tłum wewnątrz kościoła i trzydziestopięciotysięczny poza nim. Jednak życzeniem wielkiego pianisty było to, aby mógł spocząć w wolnej Polsce. Dokonało się to w 1992 roku, kiedy to jego prochy zostały sprowadzone do Polski, a następnie złożone w krypcie archikatedry św. Jana w Warszawie. Na mocy testamentu Paderewskiego także wszystkie pamiątki z nieistniejącej już willi Riond-Bosson zostały przywiezione do Polski. Serce jednego z Ojców Niepodległości znajduje się w Doylestown, zwanym „amerykańską Częstochową”, w tamtejszym Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej.

Czarnecki Ryszard

O człowieku, który „wygrał Polskę na fortepianie”

Goclon Jacek

Działalność Ignacego Paderewskiego na stanowisku Prezesa Rady Ministrów (16 stycznia-9 grudnia 1919)

Matrzak Ryszard

Ignacy Jan Paderewski: legendarna postać w historii polskiego narodu

Marczewska-Zagdańska Hanna

Wilson-Paderewski-Masaryk. Niepodległościowe wizje i koncepcje organizacji Europy Środkowo-Wschodniej

Opieński Henryk

Ignacy Jan Paderewski (1928)

Opieński Henryk

Ignacy Jan Paderewski (1933)

Orłowski Józef Kazimierz

Ignacy Jan Paderewski i odbudowa Polski, tom I

Orłowski Józef Kazimierz

Ignacy Jan Paderewski i odbudowa Polski, tom II

Pilch-Nowakowska Xymena

Literatura w życiu i działalności Ignacego Jana Paderewskiego

Popielówna S.

I. J. Paderewski

Próchnik Adam

Paderewski, mistrz tonów

Rossowski Stanisław

Ignacy Jan Paderewski, zarys charakterystyki

Syski Aleksander

Paderewski w dziejach polskich. W 75. Rocznicę życia Paderewskiego

Żmijewska Eugenia

Polak-obywatel (Ignacy Paderewski)